مبانی نظری بلاک چین |مطالعات ISI

مبانی نظری بلاک چین

مبانی نظری بلاک چین | تعداد صفحات: ۱۶ صفحه | تاریخ به روز رسانی: ۲۲-۰۱-۱۴۰۴

 

مفهوم بلاک چین

فناوری بلاک‌چین را می‌توان یکی از تحول‌آفرین‌ترین دستاوردهای حوزه فناوری اطلاعات دانست. این سیستم مبتنی بر زنجیره‌ای از بلوک‌های به هم پیوسته است که یک دفتر کل توزیع‌شده و غیرمتمرکز را تشکیل می‌دهند. هر بلوک در این زنجیره دارای ظرفیت مشخصی بوده و اطلاعاتی مانند تراکنش‌ها، قراردادها و سایر داده‌ها را به صورت تغییرناپذیر ذخیره می‌کند.

هر بلوک شامل دو کد هش ۲۵۶ بیتی است: یکی مربوط به خود بلوک و دیگری مربوط به بلوک قبلی. این کدهای هش، ارتباط بین بلوک‌ها را برقرار کرده و امنیت شبکه را تضمین می‌کنند. یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد بلاک‌چین، در دسترس بودن اطلاعات برای تمام کاربران شبکه است که شفافیت را به همراه دارد. مزایای کلیدی بلاک‌چین در این حالت عبارتند از(شفیعی نیک آبادی و همکاران، ۱۴۰۳: ۱۳۷):

• ذخیره‌سازی غیرمتمرکز و توزیع‌شده اطلاعات.
• نیاز به تأیید جمعی برای ثبت هرگونه تغییر.
• شفافیت کامل در تمام تراکنش‌ها.
• تغییرناپذیری داده‌ها پس از ثبت.
• امنیت بالا به دلیل استفاده از رمزنگاری پیشرفته.

تغییر هر داده در بلاک‌چین موجب تغییر هش مربوطه شده و این تغییر در کل زنجیره قابل ردیابی است. این مکانیسم، دستکاری داده‌ها را تقریباً غیرممکن می‌سازد. اگرچه بلاک‌چین در ابتدا به عنوان فناوری پایه ارزهای دیجیتال معرفی شد، اما مزایای منحصر به فرد آن باعث شده امروزه در صنایع مختلفی از جمله مالی، سلامت، لجستیک و مدیریت زنجیره تأمین مورد استفاده قرار گیرد(همان).

ادامه

بلاک‌چین ترکیبی از دو مفهوم “بلوک” (بلاک) و “زنجیره” (چین) است. این فناوری به زبان ساده یک دفتر کل دیجیتالی غیرمتمرکز عمل می‌کند که داده‌ها را به صورت رمزنگاری‌شده و توزیع‌شده ذخیره می‌نماید. در این سیستم، هر عضو شبکه نسخه‌ای کامل از دفتر کل را نگهداری می‌کند که شامل خلاصه‌ای از تمام تراکنش‌هاست. کاربران می‌توانند اطمینان داشته باشند که اطلاعات موجود در نسخه آنها با نسخه اکثریت اعضای شبکه مطابقت دارد و مورد تأیید است.

بنابراین هر تغییر و اتفاقی در شبکه (مثل تراکنشهای جدید در آن (شبکه را مطابق با دفتر حساب خود ارزیابی می کند و مطمئن است باد که اکثر اعضای شبکه نیز مانند او این فرایند ارزیابی را انجام میدهند و در صورت موافقت اکثریت، اجماع برای تغییر یا رد آن انجام خواهد شد به لحاظ ساختار فناوری بلاک چین ترکیب نوینی است.

از تکنولوژی رمزینه سازی امضای دیجیتال شبکه همتا به همتا و فرایندهای اجماع بلاک چین یک پروتکل اعتماد است که بر اساس عناصر شبکه و داده های رمزنگاری شده ساخته شده است و میتواند بدون نیاز به مرجع واسط نهاد) (ثالث یا ،مرکزی، اعتماد را در سطح شبکه به وجود آورد. حاکمیت کلی در سطح هر شبکه و سامانه مبتنی بر قواعدی است.

اکثر اعضای ،شبکه آن را می پذیرند؛ هرچند بنیاد آن ،قواعد در اولین بلوک زنجیره و توسط طراح سامانه طرح شده است؛ بنابراین گسترش کاربرد این تکنولوژی به معنای نفی تدریجی حکمرانی مرکزی دولتها خواهد بود(اشیری و همکاران، ۱۴۰۳: ۱۱۵)

مبانی نظری بلاک چین

بلاک‌چین به سازمان‌ها این امکان را می‌دهد که به‌طور مؤثر ریسک‌های ناشی از عدم شفافیت و دستکاری داده‌ها را کاهش دهند. این فناوری با ثبت دائمی و شفاف اطلاعات، یکی از مزایای کلیدی خود را نشان می‌دهد. مدیران استراتژیک می‌توانند در فرآیند تصمیم‌گیری از این ویژگی استفاده کنند و به داده‌های معتبر و تغییرناپذیر دسترسی داشته باشند.

به ویژه در زمینه هایی که به صحت و اعتماد اطلاعات نیاز دارند. در واقع، بلاک چین میتواند به عنوان ابزاری برای تقویت ،شفافیت کاهش تقلب و دستکاری و افزایش اعتماد در محیط های کسب و کاری عمل کند و در نتیجه سازمانها میتوانند استراتژیهای خود را با دقت بیشتری طراحی کنند. با این حال، استفاده از بلاک چین در استراتژیهای سازمانی نیازمند ایجاد تغییرات گسترده در فرهنگ سازمانی زیر ساختهای فنی و فرآیندهای قانونی است.

به ویژه، سازمانها باید بر روی مسائل مربوط به امنیت دادهها و حفظ حریم خصوصی تمرکز کنند تا اطمینان حاصل کنند که داده ها به درستی محافظت میشوند و از تهدیدات سایبری در امان هستند. همچنین به منظور استفاده بهینه از این فناوری نیاز به آموزش و توانمندسازی منابع انسانی در سازمانها وجود دارد تا بتوانند از این فناوری به طور مؤثر استفاده کنند و آن را در استراتژیهای سازمانی خود به کار گیرند(صابری و همکاران، ۱۴۰۳: ۵۱).

ادامه

بلاک‌چین به عنوان یک پایگاه داده مشترک عمل می‌کند که تمامی تراکنش‌های مربوط به دارایی‌ها را در بلوک‌های زنجیره‌ای ثبت و رمزنگاری می‌نماید. کارشناسان این فناوری را انقلاب آینده می‌دانند، چرا که به کاربران امکان انتقال مالکیت و ارزش دارایی‌ها را بدون نیاز به واسطه می‌دهد. این ویژگی سبک و شیوه انجام معاملات تجاری سازمان‌ها را دگرگون خواهد کرد.

بلاک چین از یک دفتر کل توزیع شده شکل گرفته است که تمامی تراکنشهای آن به صورت مستقیم بین دو شخص و بدون دخالت یک سیستم واسطه ای انجام میگیرد. این تراکنش امن بوده و هزینه بسیار پایینی دارد که در کنار ویژگیهای دیگر این فناوری مانند بینام بودن پایا ،بودن عدم تمرکز و قابلیت ممیزی باعث تغییر و شکل دهی مجدد به تمامی فرآیندها و جنبه های مختلف زندگی کاری و اجتماعی میشود.

این فناوری چندین فناوری کامپیوتری را ترکیب می‌کند که به کاربران امکان می‌دهد داده‌های توزیع‌شده را ذخیره کنند، اطلاعات را منتقل نمایند، از مکانیسم‌های اجماع استفاده کنند و الگوریتم‌های رمزنگاری را به کار گیرند. توسعه‌دهندگان با این پیشرفت بزرگ در ذخیره‌سازی و انتقال داده‌ها، تحولات اساسی در امور مالی و اقتصادی ایجاد کرده‌اند که نوآوری‌های فناورانه متعددی به همراه آورده و تأثیرات مثبتی بر عملکرد کسب‌وکارها گذاشته است(زارعی و همکاران، ۱۴۰۳: ۳۷).

مبانی نظری بلاک چین

بلاک چین یک قرارداد دیجیتالی است که اجازه می دهد یک شخص حقیقی یا حقوقی از یک طرف به طور مستقیم یا نظیر به نظیر با یک طرف دیگر معامله نماید. مفهوم نظیر به نظیر با همتا به همتا به این معنی است که تمام معاملات در شبکه کامپیوتری از کامپیوتر های ارائه­دهنده و مشتری شرکت کننده در معامله تشکیل شده است.

این فرآیند شبیه به ارسال ایمیل عمل می‌کند، با این تفاوت که داده‌ها به بلوک‌های جداگانه تقسیم می‌شوند. سیستم هر تراکنش را رمزگذاری می‌کند و آن را در میان کامپیوترهای متعدد توزیع می‌نماید. هر کامپیوتر این داده‌ها را به صورت محلی ذخیره کرده و اعضای شبکه به صورت خودکار تراکنش‌های ثبت‌شده را تأیید می‌کنند. در واقع، بلاک‌چین مفهومی فراتر از فناوری‌های صرفاً نوآورانه ارائه می‌دهد.

تاثیر قابل توجه­ی دارد.فناوری بلاک‌چین با تغییر ساختار کسب‌وکار از حالت متمرکز به غیرمتمرکز، امکان انجام معاملات قابل‌اعتماد را بدون نیاز به نهادهای واسط فراهم می‌کند. این سیستم تحولی اساسی در انواع معاملات ایجاد کرده و طیف وسیعی از کاربردهای نوین را در حوزه‌هایی مانند محاسبات توزیع‌شده ممکن ساخته است.

ادامه

در سازمان های خصوصی و برنامه های دولتی به کار گیرد و نوآورانه است که تأثیر قابل توجهی دارد. با تغییر مسیر کسب و کار به صورت مرکزی غیر متمرکز و اعتبار به معاملات مبادله های غیرقابل اعتماد، بدون نیاز به یک نهاد متوسط که مورد اعتماد هر دو باشد. ارائه شده است. این فناوری تحولی اساسی در انواع معاملات ایجاد می‌کند و قابلیت پیاده‌سازی طیف وسیعی از کاربردهای پیشرفته را در حوزه‌هایی مانند محاسبات توزیع‌شده، سازمان‌های خصوصی و برنامه‌های دولتی فراهم می‌سازد(زندی و همکاران،۱۴۰۱: ۵۲).

توسعه‌دهندگان، نسل اول بلاک‌چین را برای حل چالش‌های مهمی مانند ایجاد ارزهای غیرمتمرکز طراحی کردند که اولین کاربرد عملی آن در حوزه مالی تحقق یافت. تمرکز اصلی برای ایجاد ارزی بود که می توانست بدون هیچ واسطه مرکزی برای انتقال وجوه از یک مکان به دیگری استفاده شود. فناوری مورد استفاده برای تبادل سریع و امن پول در بین دو نفره بدون حضور شخص ثالث و در غیاب بانک، یک اختراع شگفت انگیز بود.

بلاک‌چین به کاربران امکان انتقال مالکیت و ثبت تراکنش‌ها را می‌دهد. شبکه همتا به همتای بیت‌کوین بدون نیاز به واسطه‌های قابل اعتماد، این قابلیت‌ها را عملی کرده است. توسعه‌دهندگان نسل اول بلاک‌چین، تمرکز اصلی خود را بر سه حوزه قرار دادند: انتقال ارزش، نگهداری دفترکل توزیع‌شده و ایجاد یک سیستم پرداخت ایده‌آل. بیت کوین، لایت کوین مونرو و دش نمونه هایی از به کارگیری این نسل می باشند، بیت کوینه اولین نظام پرداخت دیجیتال است.

مبانی نظری بلاک چین

نظام پرداختی بیت کوین یک سامانه خصوصی است، اما هیچ موسسه مالی سنتی در تراکنش ها وجود ندارد. برخلاف ارزهای دیجیتالی اولیه که یک موجودیت مرکزی داشتند، بیت کوین کاملا غیر متمرکز بدون نیاز به بانک مرکزی است و تمام تراکنش ها از طریق کاربران پرداخت بیت کوین را انجام میدهند.

بیت‌کوین به هیچ ارز واقعی وابستگی ندارد و بازار بر اساس عرضه و تقاضا، نرخ آن را تعیین می‌کند. کاربران از پلتفرم‌های مختلف برای خرید و فروش بیت‌کوین استفاده می‌کنند. ساتوشی ناکاموتو با انتشار کدهای متن‌باز بیت‌کوین، این امکان را برای همگان فراهم کرد تا از آن یاد بگیرند، پروژه‌های جدید توسعه دهند و حتی از آن پیشی بگیرند. منبع‌باز بودن، یکی از ویژگی‌های کلیدی بیت‌کوین محسوب می‌شود.

این موضوع زمینه را برای ایجاد نسل های بعدی بلاک چین فراهم نمود. در ابتدا سال ۲۰۱۳ مقدار کل بیت کوین ها به ۱۲ میلیون بیت کوین رسید اما مقدار کل بیت کوین هایی که می توانند تولید شوند به صورت قراردادی محدود به ۲۱ میلیون بیت کوین می باشد.

کارشناسان پیش‌بینی کرده بودند که تا سال ۲۰۱۴ به اندازه سقف قرارداد بیت‌کوین، تولید انجام شود. مهندسان سیستمی را طراحی کردند که به خوبی عمل کرد و تا آغاز سال ۲۰۱۸ توانست نزدیک به ۱۷ میلیون بیت‌کوین را وارد چرخه گردش کند.(زندی و همکاران،۱۴۰۱: ۵۲).

مبانی نظری بلاک چین

ماکیش (۲۰۲۵) در نظریه خود اثبات می کنند که فناوری بلاک‌چین انقلابی در تراکنش‌های دیجیتال ایجاد کرده و سیستم‌های غیرمتمرکز، شفاف و تغییرناپذیر ارائه می‌دهد. با این حال، با افزایش محبوبیت شبکه‌های بلاک‌چین، چالش‌های امنیت سایبری از جمله حملات سیبیل، حملات ۵۱٪ و آسیب‌پذیری‌های قراردادهای هوشمند نیز افزایش یافته‌اند.

یادگیری ماشین به عنوان ابزاری قدرتمند برای ارتقای امنیت بلاک‌چین ظهور کرده است که قادر به تشخیص ناهنجاری‌ها، کاهش حملات و تقویت فرآیندهای احراز هویت می‌باشد. این مقاله مروری جامع بر تکنیک‌های پیشرفته یادگیری ماشین از جمله یادگیری عمیق، یادگیری تقویتی، یادگیری فدرال و شبکه‌های تخاصمی در کاربردهای امنیتی بلاک‌چین ارائه می‌دهد.

ما جدیدترین دستاوردهای این حوزه را ارزیابی کرده و اثربخشی، چالش‌ها و چشم‌اندازهای آتی آنها را در زمینه مقاومت امنیت سایبری تحلیل می‌کنیم. این بررسی همچنین به چگونگی تطبیق مدل‌های یادگیری ماشین با تهدیدات سایبری در حال تکامل و حفظ یکپارچگی شبکه‌های غیرمتمرکز می‌پردازد.

ادامه

آپیه و نوهلو (۲۰۲۵) اثبات می کند که فناوری بلاک‌چین به عنوان یک راهکار کلیدی در حفظ آینده سیستم‌های انرژی و رقابت‌های اقتصادی جهانی در حال ظهور است. با توجه به افزایش نگران‌کننده آلودگی‌های صنعتی، این فناوری توجه ویژه‌ای از سوی نهادهای اقتصادی، سازمان‌های تأمین انرژی سبز، طراحان فناوری، دولت‌ها و محققان به خود جلب کرده است.

کارشناسان حوزه‌های مختلف به پتانسیل ادغام بلاک‌چین با انرژی‌های سبز به عنوان ابزاری تحول‌آفرین در بخش‌های مختلف از جمله کاهش انتشار کربن شبکه‌های انرژی، مقابله با سرقت‌های سایبری و ایجاد نوآوری‌های کاربردی اعتقاد دارند.

یکی از مزایای کلیدی سیستم بلاک‌چین، مقاومت در برابر دستکاری، شفافیت بالا و توانایی ارائه راهکارهای تجاری نوین است که این ویژگی‌ها به ویژه هنگام ادغام با قراردادهای هوشمند به حداکثر می‌رسد. این فناوری با ایجاد بستری امن و غیرمتمرکز، تحولی اساسی در مدیریت انرژی‌های پاک و توسعه پایدار ایجاد خواهد کرد.

ادامه

ریسی و همکاران (۲۰۲۴) اثبات می کند که فناوری بلاک‌چین به سرعت در حال گسترش است و به لطف ویژگی‌های ذاتی مانند امنیت بالا، شفافیت و غیرمتمرکز بودن، به حوزه‌های مختلفی نفوذ کرده است. بلاک‌چین با کاربردهای متنوع خود، از تراکنش‌های مالی تا مدیریت زنجیره تأمین، تحولی چشمگیر در صنایع مختلف ایجاد کرده است.

“پژوهشگران حوزه AI با توسعه الگوریتم‌های پیشرفته، راهکارهای هوشمندانه‌ای برای مسائل پیچیده ارائه داده‌اند.” ادغام هوش مصنوعی با برنامه‌های بلاک‌چین، راهکارهای امیدبخشی برای مقابله با چالش‌های کلیدی مانند امنیت، اجماع، مقیاس‌پذیری و قابلیت همکاری ارائه می‌دهد. اگرچه مطالعات پیشین بررسی‌هایی در مورد تقاطع هوش مصنوعی و بلاک‌چین انجام داده‌اند.

ترکیب هوش مصنوعی و بلاک‌چین یکی از جذاب‌ترین حوزه‌های تحقیقاتی در فناوری‌های نوین محسوب می‌شود که پتانسیل تحول صنایع مختلف را دارد. یافته‌های این پژوهش می‌تواند به کسب‌وکارها، توسعه‌دهندگان و سیاست‌گذاران کمک کند تا از فرصت‌های این همگرایی فناوری به بهترین شکل استفاده کنند.

ادامه

رانی و همکاران (۲۰۲۴) اثبات می کند که فناوری بلاک‌چین به دلیل پتانسیل عظیمی که در تحول شیوه انجام تراکنش‌ها و مدیریت اطلاعات دارد، توجه قابل توجهی را به خود جلب کرده است. بلاک‌چین به عنوان یک دفترکل دیجیتال غیرمتمرکز عمل می‌کند که شبکه‌ای از کامپیوترها آن را توزیع می‌کنند و این سیستم ثبت ایمن، شفاف و تغییرناپذیر تراکنش‌ها را ممکن می‌سازد.

با این حال، مصرف انرژی برخی از شبکه‌های بلاک‌چین مانند بیت‌کوین، لایت‌کوین، مونرو، زی‌کش و سایرین، نگرانی‌هایی را در مورد پایداری این فناوری ایجاد کرده است. تنها بیت‌کوین سالانه حدود ۱۰۰ تراوات‌ساعت انرژی مصرف می‌کند که سهم قابل توجهی در انتشار کربن جهانی دارد. نیازهای انرژی قابل توجه نه تنها به انتشار کربن کمک می‌کند.

بلکه بقای بلندمدت صنعت بلاک‌چین را نیز به خطر می‌اندازد. پژوهشگران در این مطالعه، مقالات هشت پایگاه داده معتبر از سال ۲۰۱۷ تا آگوست ۲۰۲۳ را بررسی کردند. آن‌ها برای غربالگری داده‌ها، از روش مرور سیستماتیک و رویکرد گزارش‌دهی ترجیحی برای مرورهای سیستماتیک و متاآنالیز استفاده نمودند  بنابراین، کاربردهای شبکه‌های بلاک‌چین پایدار را که با هدف کاهش تأثیرات زیست‌محیطی در عین حفظ کارایی و امنیت طراحی شده‌اند، مورد بررسی قرار می‌دهد.

مبانی نظری بلاک چین

بردیک و همکاران (۲۰۲۱) در نظریه خود اثبات کردند که بلاک چین به مدیریت سیستم ها  و اطلاعات مالی ارتباط دارد. این متغیر معمولا سبب تقویت مدیریت سیستم ها  و اطلاعات مالی می شود. همچنین بلاک چین مدیریت سیستم ها  و اطلاعات مالی را تقویت می کند. معمولا کشورها با با این گزاره توانایی مدیریت سیستم ها  و اطلاعات مالی را به دست می آوزند.

این متغیر به معنی تغییر در سطح مدیریت سیستم ها  و اطلاعات مالی می باشد. همچنین این متغیر قابلیت های مدیریت سیستم ها  و اطلاعات مالی را ارتقا می دهد. بلاک چین برای شرکت ها در ابعاد مختلف ابزاری برای تقویت مدیریت سیستم ها  و اطلاعات مالی می باشد. همچنین با این متغیر می توان مدیریت سیستم ها  و اطلاعات مالی را بهینه کرد. مدیریت سیستم ها  و اطلاعات مالی در این حالت گزینه مهمی به شمار می روند. هدف نهایی بلاک چین افزایش مدیریت سیستم ها  و اطلاعات مالی می باشد.

ادامه

آپادهیای(۲۰۲۰) به بررسی توسعه مبانی نظری بلاک چین در فرصت ها و اپلیکیشن ها پرداخت. این مطالعه اثبات کردند که بلاک چین معمولا سبب توسعه فرصت ها و اپلیکیشن ها می شود. همچنین بلاک چین گزینه مناسبی برای شرکت ها در جهت بهبود فرصت ها و اپلیکیشن ها می باشد. شرکت هایی که محصول صادراتی دارند، معمولا سطح بالاتری از فرصت ها و اپلیکیشن ها را ارایه می دهند.

این مطالعه نشان داد که جنبه های فرصت ها و اپلیکیشن ها می تواند بر گزینه های بلاک چین اثرگذار باشد. این گزینه های بلاک چین معمولا از جنبه های فرصت ها و اپلیکیشن ها تبعیت می کنند. یکی از گزاره های مهم در شرکت ها، فرصت ها و اپلیکیشن ها می باشد. هر چه ارزش کل بلاک چین بالاتر باشد، نشان می دهد که شرکت ها موفق تر عمل کرده اند.

منابع

بشخور، مرجانه (۱۴۰۰). بررسی تاثیرگذاری بلاک چین و رمزارزها بر تولید و اشتغال، امنیت اقتصادی، شماره ۸۸، ص ۶۷-۸۳.

شفیعیه، محمدحسین ؛ فروتن، فرنوش (۱۴۰۱). شناسایی و رتبه بندی عوامل تاثیرگذار بر کاربرد موثر بلاک چین در چابکی زنجیره تامین، مطالعات کاربردی در علوم مدیریت و توسعه، شماره ۳۷، ص ۲۳-۳۲.

غلامی معاف، کمیل ؛ رمضانیان، محمدرحیم ؛ فریدی ماسوله، مرضیه (۱۳۹۹). خدمات فناوری بلاک چین و کاربردهای آن، پژوهش های معاصر در علوم مدیریت و حسابداری، شماره ۷، ص ۲۴۸-۲۶۶.

جوزدانی، مریم ؛ مظفری، سعید (۱۳۹۸). پذیرش بلاک چین به عنوان یک ضرورت در تجارت الکترونیک، رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، شماره ۱۶، ص ۹۳-۱۰۱.

منابع

ابراهیمی گردشی، محمد ؛ معصومی، رسول (۱۴۰۱). کاربرد فن‌آوری نوین دیجیتالی بلاک چین برای حل چالش های حاصل از عدم تقارن اطلاعات در شرکت های بیمه، رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، شماره ۸۷.

رفیعی، محمدتقی ؛ نظریان، وحید (۱۴۰۱). تاثیر فناوری بلاک چین بر نقش مصرف‌کنندگان در زنجیره تامین برق در نظام حقوقی ایران و اتحادیه اروپا، تاثیر فناوری بلاک چین بر نقش مصرف‌کنندگان در زنجیره تامین برق در نظام حقوقی ایران و اتحادیه اروپا، شماره ۵۷، ص ۱۹۸-۲۲۰.

منابع

جهانیان، سعید ؛ هاشمی، فرشته (۱۴۰۱). مدل پارادایمی زنجیره تامین بر اساس اینترنت اشیاء و بلاک‌چین؛‌ مروری نظام‌مند، پژوهش‌های نوین در تصمیم‌گیری، شماره ۲۷، ص ۱۷۱-۱۹۱.

زندی، امیر ؛ امیری، مقصود ؛ تقی پوریان، یوسف ؛ مران جوری، مهدی (۱۴۰۰). ارائه مدلی از مؤثرترین عوامل بازدارنده بلاک چین در توسعه کسب کار ایران، مدیریت کسب و کار، شماره ۵۲، ص ۱۹۴-۲۱۹.

زندی، امیر ؛ امیری، مقصود ؛ تقی پوریان، یوسف ؛ مران جوری، مهدی (۱۴۰۱). ارائه مدلی از مؤثرترین عوامل پیش برنده بلاک چین در توسعه کسب و کار، مدیریت توسعه و تحول، شماره ۴۸، ص ۵۱-۶۰.

سیدکر، عبدالباسط ؛ نوربخش، راضیه (۱۴۰۲). بهینه سازی سیستم آموزشی با تکیه بر تکنولوژی بلاک چین، مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی، شماره ۵۰، ص ۴۱-۵۸.

منابع

بهرام ارجاوند، مهران ؛ کلانتری، علی ؛ خراط، یگانه ؛ کمالی نژاد، فاطمه (۱۳۹۹). مروری برتاریخچه ی بلاک چین و رمزارز ها درتجارت الکترونیک، مدیریت، اقتصاد و کارآفرینی، شماره ۳، ص ۶۶-۸۰.

حسینی، سید رسول ؛ تاری، غفار ؛ داودی، سید علیرضا ؛ شفیعی، مرتضی (۱۴۰۱). بررسی عوامل مؤثر بر زنجیره تأمین پایدار با رویکرد بلاک چین مبتنی بر نقشه شناختی، مدیریت زنجیره تامین، شماره ۷۷.

نجاتی رشت‌آبادی، حجت ؛ دل افروز، نرگس ؛ قلی پور سلیمانی، علی ؛ اکبری، محسن (۱۴۰۰). شناسایی مفهوم اعتماد مشتری به تبلیغات دیجیتال مبتنی بر بلاک‌چین: توسعه‌ی مدل با نظریه داده‌بنیاد، چشم‌انداز مدیریت بازرگانی، شماره ۴۵، ص ۹۲-۱۱۹.