مبانی نظری سرمایه اجتماعی |مطالعات ISI و علمی پژوهشی

مبانی نظری سرمایه اجتماعی

مبانی نظری سرمایه اجتماعی | تاریخ انتشار | تاریخ ساعت | تعداد صفحات: 1 صفحه

 

استفاده از مفهوم سرمایه اجتماعی با توجه به روند جهانی شدن و تضعیف نقش دولت های ملی به عنوان راه حلی اجرایی در سطح اجتماعات محلی برای مشکلات توسعه، مورد توجه برنامه ریزان و مسئولان سیاست اجتماعی قرار گرفته است. این مفهوم بر ارزشها تعامل با ،ذینفعان توسعه هنجارهای مشترک و اعتماد متقابل تاکید میکند و منجر به عملکرد مطلوب میشود(بانی و همکاران، ۱۴۰۰: ۱۱۴).

سرمایه اجتماعی در رشته های علوم اجتماعی به طور فزاینده ای مورد استقبال واقع شده است که میتواند به عنوان سرمایه گذاری به وسیله افراد در روابط مفید بین فردی مدنظر قرار گیرد. سرمایه اجتماعی با شاخصهای اساسی ،اعتماد انسجام، مشارکت، آگاهی و پیوند. شبکه ای از روابط اجتماعی را به وجود می آورد و به نفع دو طرف میشود.

ولکاک معتقد است که سرمایه اجتماعی به عنوان یک زبان تئوریک مشترک میتواند به عالمان سیاسی جامعه شناسان انسان شناسان و اقتصاددانان امکان کار با یکدیگر را در وضعیتی مفید اعطا کند. واژه سرمایه اجتماعی را برای آن دسته از روابط اجتماعی و هنجارهای اجتماعی که باعث بالا رفتن کارایی افراد و گروه ها میشوند وارد علوم اجتماعی کردند و سپس اندیشمندان دیگری مانند پوتنام و فوکویاما آن را در تبیین پدیده های گوناگون اجتماعی در سطح جامعه مورد استفاده قرار دادند.

مبانی نظری سرمایه اجتماعی

دانشمندان علوم اجتماعی دو شکل سرمایه اجتماعی را توصیف کرده اند: سرمایه اجتماعی پیونددهنده و سرمایه اجتماعی متصل کننده رویکرد سرمایه اجتماعی پیونده دهنده تأثیر روابط داخلی یک جمع و تداوم روابط درون شبکه یک جمع را بررسی میکند. رویکرد سرمایه اجتماعی متصل کننده بر افراد و روابط شبکه ای آنها تأکید می.کند. این رویکرد بر روابط اجتماعی خارجی افراد و اینکه چگونه سرمایه اجتماعی به عنوان منبعی در راستای منافع شخصی و در واقع، موفقیت افراد بکار گرفته میشود، تأکید کرده است(شایانی و همکاران، ۱۳۹۹: ۶۲).

یکی از مفروضات سیاست شبکه ای هم راستا با رویکرد شبکه ای سرمایه اجتماعی تلقی از سرمایه های در گردش در درون شبکه ها به عنوان سرمایه اجتماعی است بدین معنا سرمایه ،اجتماعی دارایی مهم موجود در چارچوب ارتباطی است که میان افراد برقرار شده است.

یکی از مهمترین وجوه افتراق رویکرد شبکه ای و سیاست شبکه ای این است در رویکرد شبکه ای تحلیل اصلی بر سرمایه اجتماعی و در قالب انجمنهای افقی و عمودی میان مردم است، در حالی که در سیاست شبکه ای تحلیل ،اصلی شبکه های سیاسی و سطح تحلیل نیز دولت است بدین معنا سیاست شبکه ای فراتر از رویکرد شبکه ای است(اسدی فر و قریشی، ۱۴۰۰: ۵۳۹).

مبانی نظری سرمایه اجتماعی

فرهنگ یک سازمان از تعاملات اجتماعی بین افراد تأثیر می پذیرد؛ به طوری که هر چه ذخیره سرمایه اجتماعی در یک سازمان بالا باشد نیاز به تدوین قوانین و مقررات و ایجاد نهادهای اجرایی و نظارتی در سازمان کاهش مییابد از طرفی فرهنگ سازمانی به عنوان یک کنترل کننده سرمایه اجتماعی جهت تقویت رفتارهای مشخص و ارزشهای غالب عمل میکند. مفهوم سرمایه اجتماعی در اواخر دهه ۱۹۹۰ توجه بسیاری از اندیشمندا و سیاستمدارا را جاب کرد.

این ،علاقه به بررسی بیشتر حوزه سرمایه اجتماعی و جنبه هایی از مراحل توسعه اقتصادی زندگی اجتماعی و زندگی سازمانی منجر شد. نظریه سرمایه اجتماعی شبکه های روابط بین کارکنان را نشان میدهد و اهمیت رفتار مشارکتی و تعاونی را روشن میکند. مثلا یک منبع ارزشمند رابطه ای سرمایه اجتماعی بین افراد یا گروههای اجتماعی وجود دارد که بر سطح توسعه عملکرد تأثیر میگذارد.

سرمایه اجتماعی میتواند به مزایایی از قبیل پشتیبانی اجتماعی و عاطفی و ،همچنین دسترسی به منابع کمیاب را منجر شود. سرمایه اجتماعی موجود در سازمان هزینه مبادلات را کاهش میدهد و به اعضا در رسیدن به هدفهای سازمان به شکلی اثر بخش تر کمک میکند. روابط اجتماعی و تعاملات افراد با یکدیگر را بنیادیترین جزء سرمایه اجتماعی و شبکه ها را خاستگاه دو مؤلفه دیگر سرمایه اجتماعی؛ یعنی اعتماد و هنجارهای همیاری .میداند نوع سوم اعتماد اعتماد به حکومتها و نهادهای اجتماعی است که به اعتماد نهادی مشهور است(رویین تن و همکاران، ۱۴۰۰: ۱۰۶).

ادامه

سرمایه اجتماعی به عنوان یکی از مهم ترین شاخصه های رشد و توسعه در هر جامعه ای مطرح است شرط لازم برای پیشرفت جامعه توسعه همه جانبه ایجاد روابط گرم گسترش انسجام اجتماعی بسط مشارکت اجتماعی و اعتماد متقابل اجتماعی است که متاسفانه در کشورهای در حال توسعه کمتر به این مقوله توجه می شود. این در حالی است که افول بیش از حد سرمایه اجتماعی در هر جامعه و کشوری به حتم جامعه را با مشکلات فرهنگی و سیاسی اجتماعی روبرو می سازد که نهایت آن فروپاشی اجتماعی است.

ادامه

سرمایه اجتماعی منابع موجود در تعاملات اجتماعی و نظام هدفمند همکاری و همیاری میان یک جامعه می گردد و در نهایت جامعه را در دسترسی به هدف مشترک و حفظ جامعه و همبستگی در آن کمک میکند. سرمایه اجتماعی را میتوان در کنار سرمایه های اقتصادی و ،انسانی بخشی از ثروت ملی به حساب آورد که بستر مناسبی برای بهره برداری از سرمایه انسانی و فیزیکی (مادی) و راهی برای نیل به موفقیت قلمداد میشود.

مبانی نظری سرمایه اجتماعی

از سوی دیگر سرمایه اجتماعی به زندگی ،فرد معنی و مفهوم میبخشد و زندگی را ساده تر و لذت بخش تر میکند پس به طور کلی میتوان گفت هر چه سرمایه اجتماعی ملتی بیشتر باشد آن ملت خوشبخت تر و ثروتمندتر خواهد بود(انوری، ۱۳۹۹: ۲).

سرمایه اجتماعی به عنوان شبکه ای از روابط بین فردی و بین گروهی تعریف میشود که نقش مهمی در تسهیل کنشها جهت تحقق اهداف فردی و جمعی دارد. این متغیر منابعی از میراث روابط اجتماعی است که فعالیتهای جمعی را تسهیل می کند و باعث اجتماع افراد به صورت مسنجم و باثبات جهت تحقق هدفی مشترک میشود. همچنین رفتار شهروندی سازمانی رفتارهایی هستند.

که جزء وظایف رسمی نیستند و به طور مستقیم پاداش داده نمیشوند اما بر عملکرد و اثر بخشی سازمان تاثیر بسیاری دارند. این رفتارها مجموعه ای از رفتارهای داوطلبانه اختیاری و فرانقشی هستند که بخشی از وظایف رسمی فرد نیستند اما باعث بهبود نقشهای سازمانی میشوند که داوطلبانه انتخاب و انجام شده و بر عملکرد سازمانی تاثیر مثبت میگذارد(کاظمی و همکاران، ۱۳۹۹: ۲۵).

ادامه

سرمایه اجتماعی به عنوان شبکه ای از روابط بین فردی و بین گروهی تعریف میشود که نقش مهمی در تسهیل کنشها جهت تحقق اهداف فردی و جمعی دارد. این متغیر منابعی از میراث روابط اجتماعی است که فعالیتهای جمعی را تسهیل می کند و باعث اجتماع افراد به صورت مسنجم و باثبات جهت تحقق هدفی مشترک میشود. همچنین رفتار شهروندی سازمانی رفتارهایی هستند.

که جزء وظایف رسمی نیستند و به طور مستقیم پاداش داده نمیشوند اما بر عملکرد و اثر بخشی سازمان تاثیر بسیاری دارند. این رفتارها مجموعه ای از رفتارهای داوطلبانه اختیاری و فرانقشی هستند که بخشی از وظایف رسمی فرد نیستند اما باعث بهبود نقش­های سازمانی میشوند که داوطلبانه انتخاب و انجام شده و بر عملکرد سازمانی تاثیر مثبت میگذارد(دمیری و ابطحیف ۱۴۰۰: ۲۶).

امروزه در کنار سرمایه های انسانی مالی و اقتصادی، سرمایه دیگری بنام سرمایه اجتماعی مورد بهره برداری قرار گرفته است این مفهوم به پیوندها و ارتباطات میان اعضای یک شبکه به عنوان منبع با ارزش اشاره دارد که با خلق هنجارها و اعتماد متقابل موجب تحقق اهداف اعضا میشود. سرمایه اجتماعی در چند دهه اخیر به عنوان یکی از مهمترین مباحث در بین اندیشمندان شاخه های مختلف علوم اجتماعی و انسانی مطرح شده است.

ادامه

سرمایه اجتماعی موضوعی واحد نیست؛ بلکه انواع گوناگونی از مقوله هاست که دو ویژگی مشترک دارد یکی اینکه همه آنها شامل جنبه ای از ساخت اجتماعی است و دیگر اینکه کنشهای معین افرادی را که در درون ساختار قرار دادند تسهیل میکند. سرمایه­اجتماعی نه در افراد و نه در ابزار فیزیکی تولید؛ بلکه در روابط اجتماعی شکل میگیرد و توسعه پیدا میکند سرمایه اجتماعی در حقیقت به آرمانهای مشترک وفاق و انسجام اجتماعی، اعتماد، صداقت و احترام متقابل افراد نسبت به همدیگر رعایت ارزشها و هنجارها و اصول اخلاقی و پرهیز از هرگونه تظاهر در رفتار اطلاق می گردد.

ادامه

سرمایه اجتماعی را شبکه ای از روابط و اعتماد متقابل می دانند که در بردارنده نمادها و هویت جمعی به اشتراک گذاشته شده است. سرمایه اجتماعی مجموعه هنجارهای موجود در سیستمهای اجتماعی است که موجب ارتقای سطح همکاری اعضای آن جامعه گردیده و موجب پایین آمدن سطح هزینه های تبادلات و ارتباطات می گردد.

ایشان معتقد است. که قدرت و کارایی سرمایه اجتماعی در جامعه به میزان پایبندی. اعضای آن جامعه به هنجارها و ارزشهای مشترک و توانایی. آنها برای چشم پوشی از منافع شخصی در راستای خیر و سعادت همگانی. بستگی دارد ایشان هنجارهای موجود در فرهنگهای مختلف.را مولد سرمایه اجتماعی می داند. هنجارهایی که در فرهنگ و تمدنها وجود دارد. موجب پیوند یافتن مردم به یکدیگر می شود و همکاری بین دو یا چند فرد را بوجود می آورد(بختیاری و همکاران، ۱۳۹۹: ۱۶).

ادامه

بدین لحاظ سرمایه اجتماعی. مانند سرمایه های دیگر بستر مناسب برای دسترسی به فرصتها و اهداف زندگی را آماده ساخته. یکی از منابع مهم موفقیت سازمانی و اجتماعی محسوب می شود. در عصر حاضر مدیران برای توسعه بیشتر از آنکه به سرمایه های فیزیکی. و انسانی نیازمند باشند، به سرمایه اجتماعی نیاز دارند. امروزه سازمانها اغلب مدیرانی را استخدام میکنند. که به سرمایه اجتماعی اعتقاد داشته باشند و خود نیز دارای این سرمایه باشند.

تعداد کارکنان موجود در سازمانها که دارای سرمایه اجتماعی بالا باشند. کم و تقاضای سازمان برای به خدمت گرفتن آنها زیاد است.؛ مدیران ارشد افراد کمی را پیدا خواهند نمود. که دارای درجات بالایی از سرمایه اجتماعی باشند. از این رو افراد برخوردار از سرمایه اجتماعی بالا منابع کمیاب تلقی می شوند.، چون افراد دارای سرمایه اجتماعی بالاتر توانایی حل مشکل بیشتری دارند(ملاداودی و مهتابی، ۱۳۹۹: ۱۱۸).

ادامه

سرمایه اجتماعی یک منبع و دارایی برای افراد و خانواده ها. در میان شبکه ارتباطیشان است. که میتواند به اشکال اقتصادی و فرهنگی سرمایه تبدیل شود. آنها بیان میکنند که. سرمایه اجتماعی می تواند. بر اساس اندازه شبکه اجتماعی فرد و حجم سرمایه های مختلف. که متعلق به هر عضو در آن شبکه است، اندازه گیری شود.

در مقابل پاتنم ،(۲۰۰۰). سرمایه اجتماعی را به عنوان یک کالای عمومی تلقی کرده. و آن را میزان پتانسیل مشارکت گرایش مدنی و اعتماد. به دیگران که در اختیار شهرها کشورها و ملتهاست میداند. وی نشان داد که اعتماد اجتماعی و تعامل مدنی ارتباط زیادی با موفقیت دولتهای محلی دارد.

اگرچه پاتنم بیشتر بر اهمیت شبکه های اجتماعی و چگونگی حضور آنها در تسهیل انسجام و همکاری کلی بین افراد و گروهها تأکید سرانجام.، کولمن (۱۹۹۳) با اتخاذ دیدگاهی ،میانه معتقد است که سرمایه اجتماعی.، تراکم پیوندهای اجتماعی و تواناییشان برای اجرای هنجارها است(آقاجری و همکاران، ۱۳۹۹: ۸۴).

مبانی نظری سرمایه اجتماعی در مطالعه کاناگاریتنام و همکاران ۲۰۲۰

کاناگاریتنام و همکاران در سال ۲۰۲۰ در نظریه خود ارتباط سرمایه اجتماعی و جذب مشتریان در بانک ها را بررسی کرد. این محقق اثبات کرد، بانک هایی که وضعیت سرمایه اجتماعی بهتری داشتند، وضعیت بهتری در خصوص جذب مشتری داشتند. همچنین سطح سرمایه اجتماعی بانک ها با ایجاد رکود اقتصادی ضعیف می شود. بانک ها در مناطقی که سرمایه اجتماعی کمتری دارند، معمولا سطح جذب مشتری پایین تری دارند. این موضوع در رکود اقتصادی ممکن است به وضعیت بد برای بانک ها منجر شود.

بوت و همکاران در سال ۲۰۲۰ در نظریه خود اثبات کردند که سرمایه اجتماعی با خطرات زیست محیطی در ارتباط است. همچنین سرمایه اجتماعی با سرمایه های مالی و انسانی نیز در ارتباط می باشد. این مطالعه اثبات کرد که شبکه های اجتماعی مردم معمولا تحت تاثیر سرمایه اجتماعی قرار می گیرند.  شبکه های اجتماعی مردم معمولا سبب توسعه فضاهای محلی می شوند. این توسعه گروه های محلی سرمایه اجتماعی را در سطح بالاتری قرار می دهد. و سبب می شود در برابر خطرات طبیعی واکنش بهتری ارایه شود. همچنین این محققین اثبات کردند که شرایط خلق سرمایه اجتماعی بین مناطق روستایی و شهری تفاوت دارد.

مبانی نظری سرمایه اجتماعی در مطالعه مطلق و همکاران ۲۰۲۰

مطلق و همکاران در سال ۲۰۲۰ در نظریه خود اثبات کردند که رضایت شغلی پرستاران تأثیر مستقیمی بر کیفیت عملکرد آنها دارد. و رضایت شغلی تحت تاثیر سرمایه اجتماعی عمل می کند. معمولا رعایت اصول اخلاقی زمینه ساز اولیه سرمایه اجتماعی می باشد. همچنین نگرش نسبت به شغل و سرمایه اجتماعی با یکدیگر ارتباط معنی داری دارند. علاوه بر این زمانی که که کارکنان سرمایه اجتماعی بالاتری را درک می کنند، معمولا از رضایت شغلی بالاتری نیز برخوردار هستند.

 مقصودی و همکاران در سال ۲۰۲۰ در نظریه خود اثبات کردند که یک چارچوب زیست محیطی اجتماعی برای سرمایه اجتماعی وجود دارد. سرمایه اجتماعی معمولا سطح استرس روانی نوجوانان را تحت تاثیر قرار می دهد. معمولا سطح سرمایه اجتماعی بالاتر سبب کاهش استرس روانی می شود. سرمایه اجتماعی بالاتر می تواند فشارهای روانی را کاهش داده و سطح خطر را کاهش دهد. شناسایی سرمایه اجتماعی به عنوان بازدارنده از استرس روانی نیز به کار می رود.

 

منابع