مبانی نظری جو سازمانی |مطالعات ISI و علمی پژوهشی

مبانی نظری جو سازمانی |تاریخ انتشار |ساعت انتشار | تعداد صفحات : 8 صفحه

مفهوم جو سازمانی

بیش از چند دهه از اولین تعریف جوسازمانی میگذرد. در این مدت تعاریف متعددی مطرح شده است. امروزه می توان جوسازمانی را به بیان ساده این چنین تعریف کرد .جو سازمانی در ک کارکنان از محیطی است که در آن مشغول به کارهستند. در واقع درک کارکنان برداشتی ذهنی و احساسی است که از ارتباطات انسانی شکل گیرد.  هنگامی که از جو صحبت می شود افراد عادی تصویری از جو زمین که همچون هاله ای تمام وجوه زندگی آنها را احاطه کرده است به ذهنشان متبادر می شود. در گفتگوهای روزانه در  سازمانها و نهاد واژه های جو متشنج، جو مسموم جو ناآرام و … بارها به کار برده می شود. حال اینکه کمتر به مفاهیم علمی آن توجه می شود و روشهای شناخت آن نیز کمتر مورد تحقیق قرار می گیرد.

از نظر لغوی جو عبارت است از اطراف و یا آنچه که برچیز دیگری احاطه دارد ( فضا مابین زمین و آسمان معمولاً اصطلاحاتی از قبیل شخصیت » « تن »، « احساسات »، « عادات و رسوم » برای جو به کار برده میشود ولی به طور کلی مفهوم جو سازمانی به عنوان یک استعاره مجازی که معرف این ویژگی متمایز سازمانی است به کار برده میشود . جوسازمانی عبارتست از مجموعه ای از حالات خصوصیات یا ویژگیهای حاکم بر یک سازمان که آن را گرم، سرد قابل اعتماد، غیر قابل اعتماد ترس آور و یا اطمینان بخش تسهیل کننده یا بازدارنده می سازد سبب تمایز دو سازمان مشابه از هم می شود(علیزاده،۱۴۰۱: ۳۷۹).

۱

بنابراین امروزه جو سازمانی یکی از مفاهیم بسیار مهم در زمینه مدیریت است .که به عناوین و طرق مختلف در منابع مربوط به رفتار سازمانی به آن اشاره می شود. و تشریح آن به لحاظ اینکه ارتباط نزدیکی با بعضی دیگر از عوامل موثر در اثربخشی سازمانی از قبیل فرهنگ سازمانی روحیه انگیزش کارکنان و همچنین اثر بخشی رفتاری مدیر دارد بسیار مهم است. مفهوم جوسازمانی بر این واقعیت دلالت دارد. که رفتار انسان در سازمان فقط بر اثر تعامل با رویدادهای مستقیم و بلاواسطه شکل نمی گیرد. بلکه همچنین تحت تاثیر تعامل با نیروهای نامحسوس و ناپیدای سازمانی نیز قرار دارد . به طور کلی جو سازمانی ادراکاتی است .که افراد از جنبه های گوناگون محیط سازمان دارند. جو سازمانی بعنوان یک مفهوم موضوعی است که مجادله بسیاری را برانگیخته و آنانی که به این مفهوم علاقه مندند.

جو سازمانی را بعنوان مجموعه ای از ادراکهای توصیفی و غیر ارزشی از خصوصیات سازمان مانند ،.رهبری خط مشیهای سازمانی، خصوصیات شغلی و وظیفه ای و غیره می دانند .از این دیدگاه جو سازمانی یک متغیر وابسته است. که دست کم تا اندازه ای ناشی از سازوکارهای مدیریت می باشد. همچنین جو سازمانی به لحاظ اینکه میتواند های رفتارها و نگرشهای شغلی را تحت تأثیر قرار دهد.

۰

یک متغیر مستقل است برخی از روانشناسان مانند گایان و جوهانس هم علیه این دیدگاه استدلال می کنند. یکی از استدلالهای آنها این است که جو سازمانی صرفا نام دیگری برای نگرش های شغلی است به نظر آنان اظهار این مطلب از جانب فرد که سازمان از لحاظ ویژگی حمایت از من در سطحی بالاست مانند این است که چیزی خوب و مطلوب در مورد آن سازمان گفته باشد (یعنی خشنودی شغلی دارد از سوی دیگر اگر فرد اظهار کند که در سازمان مورد حمایت کم قرار می گیرد .

مانند این است چیزی نامطلوب درباره آن سازمان گفته باشد یعنی خشنودی اندکی (دارد اگر این را تشخیص بدهیم که درباره مجموعه ای از خصوصیات اجتماعی و محیط ویژه سخن میگوییم این خصوصیات رفتار ما را تحت تأثیر قرار می دهند می توان استدلال منطقی خوبی برای مفهوم جو سازمانی به عمل آورد (کوهن،۱۴۰۰: ۲۴۵۹).

۲

جو سازمانی به تصورات، احساسات و ارزشهای کارکنان در محیط کارشان اطلاق میشود همچنین احساس تعهد نسبت به اعتماد و تعلق اعتماد به نفس و وفاداری را نیز شامل می شود. که تحت تاثیر عوامل مختلفی مانند فضای فیزیکی قوانین سازمانی حاکم و ویژگیهای رفتاری افراد در محیط کار قرار میگیرد جو سازمانی نگرش و رفتار کارکنان را هم به صورت مثبت (مانند) بهره وری و رضایت شغلی و هم به صورت منفی مانند غیبت و ترک خدمت و هم به طور مستقیم و غیر مستقیم توسط کسانی که در سازمان کار می کنند تحت تاثیر قرار می دهد.

اساسا جو سازمانی به عنوان عامل تعامل بین کارکنان و کارفرمایان مطرح می شود. محققانی نظیر فورهند و گیلمر  و آرگریز  معتقدند جو سازمانی را به عنوان یک محیط سازمانی، اجتماعی، موقعیتی و روانشناختی تحت تأثیر رفتار قرار دارد ایجاد یک محیط سازنده باعث می شود که کارکنان به طور موثر کار کنند به اهداف سازمانی متعهد باشند و استراتژیهای سازمان را اجرا کنند( جمشیدیان و جمشیدیان، ۱۴۰۰: ۸۸).

۳

جو سازمانی به تصورات احساسات و ارزشهای کارکنان در محیط کارشان اطلاق می شود .و همچنین احساس تعهد نسبت به سازمان حس اعتماد، اعتماد به نفس و وفاداری را نیز شامل می شود .که تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند فضای فیزیکی قوانین سازمانی حاکم و ویژگیهای رفتاری افراد در محیط کار قرار میگیرد . برخی از صاحب نظران جو سازمانی را به عنوان معانی مشترکی تعریف می کنند. که اعضای سازمان را به رویدادها سیاستها شیوه ها و رویه های آن محیط متصل می کند . همچنین میتوان گفت جو سازمانی به عنوان ادراکات مشترک و مضمون مربوط به خط مشی ها عملکردها و رویههایی که کارکنان تجربه کرده. و رفتارهایی از کارکنان که در ارتباط با تشویق حمایت و انتظارات آنان ،است تعبیر می شود. که می تواند بر پیامدهای سازمانی نظیر توانمندی تأثیر بگذارد .

جو ،سازمانی نگرش و رفتار کارکنان را هم به صورت مثبت. (مانند بهره وری و رضایت شغلی و هم به صورت منفی مانند غیبت از کار و ترک خدمت) و هم به طور مستقیم و یا غیر مستقیم برای کسانی که در سازمان کار می کنند. تحت تأثیر قرار می دهد؛. از اینرو، با توجه به تأثیری که جو سازمانی بر رفتار کارکنان دارد. مدیران به ویژه در محیط های رسمی کار، باید در سازمان جو مناسبی ایجاد کنند تا همخوانی و تناسب ایجاد گردد ؛ زیرا ادراکات از جو سازمانی بر رفتار کارکنان و در نتیجه عملکرد سازمانی تأثیر می گذارد(زرجو و همکاران، ۱۴۰۰: ۳۱-۳۲).

۴

لذت و تمایل به یافتن اشیاء میشود که به آن متوسل شدند علاوه بر خصوصیات فردی جو سازمانی نیز عامل مهمی در سازمان است. جو سازمانی محیط داخلی یا سازمان روانشناختی است که شامل محیط کار روابط با کارفرمایان و همکاران درون سازمان می شود . جوسازمان به عنوان یک مجموعه و محیط میتواند باعث ایجاد انگیزه شود،. و تمرکز خود را بر روی ادراکاتی معقول ارزیابی کند. یا تا زمانی که تأثیر مستقیمی در پیشرفت اعضای سازمان نداشته باشد، ارزیابی می شود . جوسازمانی منعکس کننده نگرش افراد از سازمانی است که نسبت به آن احساس دلبستگی می کنند. و مجموعه ای از ویژگی و عامل هایی است که توسط کارکنان سازمان وجود دارد. و به عنوان نیروی اصلی در تعیین رفتار کارکنان مؤثر است(وزیری،۱۳۹۹: ۲۰۲).

۱

به طور کلی جو سازمانی نوآورانه، مهم ترین هدف مدیریت سازمان ها و دانشگاهها است. جو سازمانی نوآورانه نیز از جمله رویکردهای نوین و محصول نگاه استراتژی به دانشگاه و کارکردهای حیاتی آن است. و هدف آن طراحی اجرا و ارزیابی این مهم است که سازمان یا دانشگاه را برای نیل به اهداف و دستیابی به موفقیت در میدان رقابت شدید و محیطی پیچیده و متحول، یاری می کند.(صمدیان و همکاران،۱۳۹۹: ۱۳۵).

۲

جوسازمانی عبارتست از تعامل بین سازمان و افراد و مشخص کننده فضایی است. که بر سازمان حکمرانی می کند و عملکرد افراد را تحت تاثیر قرار میدهد و از آن تاثیر می پذیرد(زارع و زینلی ،۱۳۹۵: ۷۹).

۳

جو سازمانی منعکس کننده نگرش افراد از سازمانی است. که نسبت به آن احساس دلبستگی می کنند. و مجموعه ای از ویژگیهایی است که توسط کارکنان سازمان وجود دارد .و به عنوان نیروی اصلی در تعیین رفتار کارکنان مؤثر است. مسائل مذکور در محیط های سازمانی نیز بالطبع قابل توجه است .زیرا هر محیط سازمانی همراه با جوی است که ممکن است. آن را غیر قابل اعتماد و سرد و یا گرم و صمیمی و قابل اعتماد سازد. هرچه جو مثبت تر باشد، برقراری روابط انسانی آن آسان تر است.

نیز علاوه بر آسیب های جسمانی و روانی تلاش های سازمان را عقیم می سازد . جو سازمان ها را می توان در نموداری ،از جویاز خود مختار ،کنترل ،شده ،خودی پدرانه یا بسته نشان داد. مشخصه ممتاز جوباز میزان بالای برانگیختگی و سرزندگی و لاقیدی پایین است. جوبسته عملاً در مقابل جوباز قرار می گیرد(سعادت و همکاران،۱۳۹۷: ۷۵-۷۶).

۴

در ادبیات علمی مدیریت رفتار سازمانی تعاریف مختلفی برای جو سازمانی مطرح شده است. در مرقومه جمشیدیان و همکاران از کیت دیویس بیان شده است که فضای سازمانی فضا یا جو سازمانی پیرامونی انسان است که در آن کارکنان یک سازمان به کار خود می پردازند، به طوری که فضای سازمانی می تواند بر انگیزش کارکرد و خشنودی شغل اثر گذارد .

سیگویرا و آلمیدانتو جو سازمانی را چگونگی نگرش کارکنان به محیط کاری خود تعریف کرده اند. پترسون و همکاران (۲۰۰۵) جو سازمانی را به عنوان فعالیتهایی تعریف کرده اند. که به وسیله رفتارها برانگیخته شده و به وسیله خط مشی،ها فرایندها شیوه ها و ادراک کارکنان بیان می شوند. جو سازمانی با ،ابقا حجم معاملات قصد به ترک کار و همچنین رضایت مشتری و سودآوری سازمانی مرتبط است جو سازمانی و سودآوری همبستگی مثبت دارند(صرافی و همکاران،۱۴۰۰: ۹۳).

۵

به عقیده میرکمالی (۱۳۷۳) جو سازمانی عبارت است از مجموعه ای از حالات خصوصیات یا ویژگیهای حاکم بر یک سازمان که آن را گرم سرد قابل اعتماد، غیر قابل اعتماد ترس آور یا اطمینان ،بخش تسهیل کننده یا بازدارنده می سازد. و از عواملی نظیر رضایت شغلی شخصیت، رفتار، سوابق، نوع مدیریت فرهنگ سازمانی روحیه انگیزش، ساختار تکنولوژی و غیره بوجود می آید و سبب تمایز دو سازمان مشابه از هم می شود. همچنین آراباسی (۲۰۱۰) ابعاد جو سازمانی را تمرکز بر هفت بعد: ۱- ساختار سازمانی ۲-ارتباطات سازمانی ۳ -پاداش ۴- تعهد سازمانی ۵- ریسک پذیری ۶- تعارض سازمانی ۷- کارگروهی مطرح کرده است (صمدیان و همکاران،۱۳۹۹: ۱۳۵).

۷

از سوی دیگر هر سازمانی دارای جوسازمانی منحصر به فردی است. جو سازمانی یکی از ابعادی است که در هر واحد سازمانی نشان دهنده فضای اجتماعی حاکم بر آن واحد .است جوسازمانی حاکم بر یک واحد می تواند در موفقیت آن واحد در زمینههای مختلف تأثیرگذار باشد. کرمانی (۱۳۸۵) جوسازمانی از فعالیتهای روزمره در سازمانها نشأت گرفته و نگرش و رفتار کارکنان را هم به صورت مثبت مانند افزایش بهره وری رضایت شغلی و انگیزش و هم به روش منفی مانند خستگی غیبت از کار ترک خدمت و حوادث شغلی تحت تأثیر قرار می دهد .

۸

پژوهشگران از جوسازمانی تعاریف متعددی ارائه کرده اند هالین و همکاران (۱۹۶۳) به عنوان پیشتازان سنجش عینی جوسازمانی اظهار داشتند ویژگیهای درونی که یک سازمان را از سازمان دیگر متمایز می سازد و بر روی افراد آن تأثیر می گذارد جوسازمانی نامیده می شود . به عبارت دیگر جوسازمانی به تمام محیط داخلی سازمان اشاره دارد و شامل مجموعه ای از ویژگی هاست که به وسیله اعضای سازمان مشاهده می شود. این جو سازمان را شرح می دهد.

آن را از سایر سازمانها مجزا می کند و افراد از آن تأثیر می پذیرند و هدایت می شوند. همچنین میزان استقلال فردی که به اعضای سازمان داده می شود میزان و درجه ای که سرپرستان اهداف ارتباطی قوانین و شیوه ها را برای زیردستان تعیین میکنند و رفتارهای پاداش داده شده به وسیله سازمان و انواع پاداشهای پیشنهادی در چارچوب جوسازمانی مورد بحث قرار می گیرند. بنابراین می توان انتظار داشت که ادراکات از این ،جو با نتایج متنوع و مهمی در افراد گروهها و سطوح سازمانی همراه باشد(مرزوقی و همکاران،۱۳۹۹: ۲۸۸).

۹

بنابراین در بیشتر تعاریف جو سازمانی به تمام محیط داخلی سازمان اشاره دارد و شامل مجموعه ای از ویژگی هاست که بوسیله اعضاء سازمان مشاهده می شود، سازمان را شرح می دهد یک سازمان را از سایر سازمان ها مجزا می کند، افراد از آن اثر می پذیرند و هدایت می شوند و میزان استقلال فردی که به اعضاء سازمان داده می شود. همچنین به رفتارهای پاداش داده شده به وسیلهٔ سازمان و انواع پاداشهای پیشنهادی اطلاق می شود.

موبرگ در تعریفی دیگر جو سازمانی عبارتست از مجموعه ای از حالات خصوصیات یا ویژگیهای حاکم بر یک سازمان که آن را ،گرم سرد، قابل اعتماد، غیر قابل اعتماد ترس آور و یا اطمینان بخش تسهیل کننده یا بازدارنده می سازد و سبب تمایز دو سازمان مشابه از هم می شود . لاننبورگ و اورنستین (بی تا) جو سازمانی را کیفیت محیط فراگیر درون سازمان می دانند که ممکن است به محیط گروه آموزشی ساختمان مدرسه یا مدارس ناحیه اطلاق شود . هالپین و کرافت (۱۹۷۰) در تعریفی جامع از جو سازمانی می گویند: ویژگیهای درونی که یک سازمان را از سازمان دیگر متمایز ساخته و روی رفتار افراد آن تأثیر میگذارد جو سازمانی نامیده می شود این جو سازمانی به وسیله ادراکات کارکنان و توصیف های آنان از ویژگی های درونی سازمان سنجیده می شود (پارسامهر و اصغری ینگجه ،۱۳۹۶: ۲۵-۲۶).

مبانی نظری جو سازمانی در مطالعه ویتفورتنر و سیدل ۲۰۱۹

ویتفورتنر و سیدل در سال ۲۰۱۹ در نظریه خود در خصوص جو سازمانی به تسهیل توسعه دانش جمعی اشاره کرد. این محققین اثبات کردند سازمان هایی که جو سازمانی بهتری دارند، تسهیم دانش در آن ها تقویت می شود. سازمان هایی که جو سازمانی بهتری را ایجاد می کنند معمولا مرزها و فاصله های بین کارکنان آنها کمتر است. همچنین این محققین جو سازمانی را تحت تاثیر چند مولفه می دانستند. این مولفه ها عبارت بودند از:

۱-مرزها.

۲-فاصله و حرکت.

۳-توزیع موقعیت در فضا.

۴-جداسازی فضا.

۵-تمایز فضاها

براساس نظریه این محققین جو سازمانی تحت تاثیر مولفه های ارایه شده را دارد. به گونه ای که براساس این مولفه ها می توان جو سازمانی را مورد بررسی قرار دارد.

مبانی نظری جو سازمانی در مطالعه تسای و همکاران  ۲۰۱۵

تسای و همکاران در سال ۲۰۱۵ در نظریه خود در خصوص جو سازمانی بر محیط کار و حمایت سازمانی استناد کرد. این محققین اثبات کردند که حمایت سازمانی براساس محیط کار شکل می گیرد. معمولا حمایت سازمانی منجر به چند رکن می شود. این ارکان عبارتند از:

۱-اشتراک دانش.

۲-انگیزه  کارکنان.

۳-عدالت رویه ای.

۴-ارتقا برای کارکنان.

معمولا جو سازمانی در یک محیط به مولفه های بالا ارتباط دارد. زمانی که سازمان اقداماتی را برای ایجاد عدالت سازمانی در محیط کار ارایه می دهد، معمولا منجر  به بهبود جو سازمانی می شود. به عبارتی جو سازمانی با بهبود عدالت سازمانی تقویت می شود.

جو سازمانی تحت تاثیر حمایت سازمانی و محیط کاری قرار دارد. زمانی در سازمان جو سازمانی مناسب صورت گیرد، آنگاه خلاقیت شکل می گیرد. خلاقیت معمولا با محیط کار و حمایت سازمانی در ارتباط است. حمایت سازمانی در این حالت براساس اشتراک دانش، انگیزه، عدالت رویه ای و همچنین ارتقا رابطه مثبت شکل می گیرد. معمولا جو سازمانی سبب می شود که کارکنان از انگیزه و تسهیم دانش کارکنان صورت می گیرد.

اشتیپلینگ و باژنو در سال ۲۰۱۵ در نظریه خود در خصوص جو سازمانی به سیستم های نظارت بر تولید اشاره کرد. از نظر این محققین اثبات شد که جو سازمانی معمولا با امکانات تولدی و همچنین سیستم های خودکار نظارت در ارتباط است. در این حالت سیستم های نظارت بر انتشار مداوم می تواند جلوی منابع آلودگی را بگیرد.